Bayilik, Franchise ve Distribütörlük Kavramları Ne Anlama Gelir?

Kendi işinin sahibi olmak isteyenlerin çoğalması ve farklı bir marka ile işbirliği yapmanın avantajlarının anlaşılması ile bayilik, franchise ve distribütörlük kavramları hakkında soru işaretleri artmaktadır. Bu yazımızda bu kavramlar ile ilgili genel bilgileri bulabilir; seçeceğiniz iş modeli hakkında daha detaylı bir perspektife kavuşabilirsiniz.

Bayilik, Franchise ve Distribütörlük Kavramlarının Tanımları

Bayilik Nedir?

Bayilik, bir firmanın ürettiği ya da tedarik ettiği ürün ya da hizmetin satışının, pazarlamasının, desteğinin ya da diğer organizasyonlarının bir başka firma ya da kişi tarafından yerine getirilmesine dayanan iş şeklidir. Birden fazla bayilik modeli bulunmaktadır. Bayilik veren firmalar kendi iş modellerine göre; ana bayi, alt bayi, dağıtıcı bayi ve benzeri olacak şekilde kendi bayilik modellerini belirlemektedir.

Bayilik anlaşması yapılırken tüm şartlar karşılıklı olarak belirlenmektedir. Sözleşmelerin çoğunluğu bayilik iptali ile ilgili cezai maddeleri de kapsamaktadır.

Türkiye’de pazar payını büyütmek isteyen pek çok firma bayilik yolu ile yayılmayı tercih etmektedir. Yeni girişimciler de hem büyük sermayeler gerektirmemesi hem de çok fazla risk taşımaması nedeni ile büyük markaların bayiliğini alarak kendi işinin patronu olma avantajından yararlanmaktadır. Yeni bir marka oluşturmak ve bu markanın pazardan belli bir pay almasını sağlamak çok zorlu bir süreçtir. Marka değeri olan ve piyasada bilinen bir ürünle pazardan pay almak her zaman için daha büyük kolaylık sağlamaktadır.

Franchise Nedir?

Franchise, bir sistemin ya da markanın imtiyaz hakkının sahibinin, belirli bir süre, koşul ve sınırlar içerisinde, işin yönetim ve organizasyonuna ilişkin sürekli disiplin ve destek sağlayarak, belirli bir bedel karşılığı, bağımsız yatırımcılara sistem ve markasını kullandırmasını temel alan, uzun vadeli ve sürekli bir iş ilişkisi olarak tanımlanabilmektedir.

ABD’de ortaya çıkan franchise sistemi, verimliliği ve karlılığı sayesinde başarılı bir iş modeli olarak tüm dünyada tercih edilmektedir. Franchising sistemi uygulandığı ülkeye göre  ulusal ve uluslararası; sağlanan olanaklara göre de ürün/marka ve işletme franchisingi olarak sınıflandırılmaktadır.

Ürün ve marka franchisingi, belirli bir marka ya da ticari unvanın kullanılması şeklinde gerçekleşmektedir. İmtiyazı veren şirket, karşı taraf üzerinde sevk ve idare dahil olmak üzere kapsamlı ve sürekli denetim hakkına sahip olmaktadır.

İşletme franchisinginde; franchise veren ve franchise alan arasında yalnızca ürün ve marka alanında değil, bütün olarak işletme sistemi içerisinde pazarlama ve üretim ile ilgili tüm faaliyetleri içeren bir işbirliği yapılmaktadır. Franchise veren sahip olduğu isim ya da markanın kullanılması için franchising alan girişimciye izin vermektedir. Aradaki sözleşme süresince denetim söz konusu olmaktadır. Yine sözleşme boyunca belirli yardım ve destekler franchising alan girişimciye sunulmaktadır. Bu imtiyazlara karşılık periyodik ödemeler şeklinde royalty bedeli alınmaktadır.

Distribütörlük Nedir?

Distribütörlük, üreticinin ya da tedarikçinin piyasaya sunulabilir hale getirdiği ürünlerin, belli bir bölge ile sınırlı olacak şekilde, sözleşme ile belirlenen dağıtıcı tarafından, sözleşme ile kararlaştırılan şartlar dahilinde satış ve dağıtımına aracılık edilmesi olarak tanımlanabilmektedir. İmzalanan sözleşme firma faaliyetlerinin niteliğini ve yetkilerinin sınırlarını belirlemektedir. Sözleşmede farklı bir durum belirtilmediği sürece distribütör firma, kendi adına faaliyet göstermektedir. Distribütörler genellikle gerçekleştirdikleri ya da gerçekleşmesine aracılık ettikleri satışlardan komisyon almak usulü ile çalışmaktadır. Haklı sebepler ile fesih şartının geçerli olması durumunda, sözleşmenin belirli süreli ya da belirsiz süreli olması göz önünde bulundurulmadan tüm distribütörlük sözleşmeleri geçersiz sayılmaktadır. Ancak bu konudaki ihbarın noter aracılığı ile yapılması gerekmektedir. Distribütörlük almak için ciddi bir sermaye ihtiyacı bulunmaktadır. Ayrıca depo ve lojistik imkanlar gibi olanakların da bulunması gerekmektedir.