İşinizi Büyütmek İçin Franchise Vermek Doğru mu?

Bir işi büyütmek ve geleceğe daha emin adımlarla taşımak için tercih edilebilecek bazı yollar vardır. Bu yollar arasında pek çok insan için en kolay ve hızlı büyüme yöntemi franchise vermek olsa da bu yöntem herkes için doğru olmayabilir. 

İş fikrinizin oldukça eşsiz, başarılı ve yaratıcı olduğunu düşünebilirsiniz ya da çevrenizdeki herkes size artık bayilik vermenin yani Franchise vermenin zamanı geldiğini söylüyor olabilir. Bu noktada hem siz hem de çevrenizdekiler haklı olabilirsiniz ancak bir ihtimalin daha olduğunu unutmamak gerekir. Haksız olmak. 

Öncelikle franchise vermenin tam olarak ne anlam ifade ettiğini bilmeniz gerekiyor. Bununla birlikte iş fikrinizin gerçekten franchise vermeye uygun olup olmadığını sorgulamalısınız. Sonrasında Franchise/bayilik verme şartlarınızı nasıl oluşturacağınız üzerine çalışmalar yapmalı ve bu çalışmaları yaparken de mutlaka bu tür bir sorumluluğun üstesinden gelip gelemeyeceğinizi düşünmelisiniz. Bu yazımızda size bir büyüme stratejisi olarak franchise vermenin ne kadar doğru olduğundan bahsetmek yerine franchise verme sürecinde nelere ihtiyacınız olacağınızı ve bu kararın doğru olup olmadığını nasıl sorgulayacağınızı anlatacağız. 

Franchise Sistemi Nasıl Çalışır? 

Genel olarak franchise sistemlerinin çalışma prensibine bakmak gerekirse sahip olduğunuz markanın ve işletme yapılanmasının belirli şartlar altında ödeme yapan yatırımcılar tarafından kullanılmasıdır. Franchise alan kişi size markanız altında bir işletme açmak ve bu işletmeyi yönetmek için gerekli eğitim ve bilgilendirmeleri almak için ödeme yapar. Ödemenin ne kadar olacağı, hangi şartlarda yapılacağı ve neleri kapsayacağı ise tamamen franchise sistemi oluşturan kişinin kararları ile belirlenir. Franchise sistemlerine genel olarak baktığımız zaman marka haklarının yanı sıra eğitim, lokasyon seçim desteği, operasyonel rehberlik, insan kaynakları danışmanlığı gibi desteklerin de olduğu sistemlerde devam ödeme yapılması gerekirken; marka haklarının kullanımı ve operasyonel şartların kontrol edilmesi gibi daha basit içeriğe sahip olan franchise sistemlerde tek ödeme yapılması mümkündür. 

Franchise sistemlerde sürekli danışmanlık, işleyiş ve uygulama denetim, reklam ve pazarlama desteği gibi farklı ve devamlılığı olan destekler verilecekse aylık ciro üzerinden belirli bir yüzde alınması söz konusu olur. Özellikle gıda sektöründe verilen franchiselarda markanın kalite standartlarını koruyabilmesi için ürün tedariği konusunda da belirleyici maddeleri franchise sözleşmesine eklemesi çok sık görülen bir durumdur. Periyodik olarak yapılması gereken ödemelerde cironun ortalama olarak %4 ila %10’u kadar olabilir. 

Franchise sisteminde en önemli nokta markanızın haklarını belirli süreliğine alan kişinin tüm sermayeyi sağlamasıdır ancak bununla birlikte başarı ve başarısızlık risklerinin franchise alan kişinin üzerinde olması da bazı sorunlara neden olabilir. Girişimci başarılı olursa markanıza değer kazandırır ancak başarısızlık özellikle işletme yönetimine bağlı olarak gerçekleşirse markanız zarar görebilir. 

Neden Franchise Vermelisiniz? 

Franchise sistemi özellikle birden fazla satış/hizmet noktası açmak gibi geleneksel bir büyüme yöntemine kıyasla çok daha caziptir. İşletmenizin büyümesi için farklı satış ve hizmet noktaları yani şubeler açmanız gerektiğinde tüm sermayeyi sizin sağlamanız gerekir. Buna ek olarak yeni kurulan şubenin insan kaynaklarından lokasyon seçimine kadar her detayı ile kendiniz ilgilenmek zorundasınızdır. Sıfırdan bir iş kurmak kadar zor olmasa da şube açmak da en az iş kurmak kadar yorucudur ve dikkat ister. Üstelik başarı ya da başarısızlık risklerinin tamamen üzerinizde olması ise süreçte daha çok stres altında olmanızda etkilidir. Şube açmanın bir diğer zor yanı da şubenin karından da zararından da sizin sorumlu olmanızdır. Tüm bunlar bir araya geldiğinde francise verme fikri oldukça cazip gelecektir. 

Franchise vermenin sağladığı avantajları biraz daha yakından incelemek, sürece daha hakim olmanız açısından fayda sağlayacaktır. 

Sermaye 

Franchise vermek yerine kendiniz bir şube açmak isterseniz sermayeyi kendiniz koymalısınız. Bu noktada eğer işletmeniz yeni ise ya da henüz potansiyeline erişmediyse, yatırım geri dönüşü için yaptığınız planlama kusursuz bir şekilde ilerliyor ancak henüz yatırımınızı geri almadıysanız sermaye için kredi çekmek ya da borç almak durumunda kalabilirsiniz. Bu noktada bankalar agresif bir büyüme planınız olduğu için size destek vermeyebilir ya da bir melek yatırımcı bulmak istemeyebilirsiniz. İşi büyütürken sermaye gereksinimini ortadan kaldırdığı için franchise vermek avantaj sağlar. 

İşletme 

Sermaye ile ilgili gereksinimlerinizi tamamladıktan sonra yeni bir şube açmanın sıfırdan bir işletme açmakla hemen hemen aynı eforu istediğini göreceksiniz. Mevcut organizasyonunuz oldukça oturmuş olsa da yeni bir organizasyon kurmak için sıfırdan başlamanız gerekir. Elbette bir önceki kurulum sürecinde edindiğiniz tecrübeler size yeni bir organizasyon kurarken yardımcı olacaktır. Bu noktada bazı girişimciler mevcut operasyondan birkaç çalışanı yeni operasyona yönlendirerek sürecin daha sağlıklı olmasını tercih ediyorlar. Ancak bir organizasyonu oluştururken diğer tarafta işlerin aksamadığından emin olmak çok önemli. 

Sermaye ve işletme odaklı olarak incelediğimiz zaman girişimcilerin neden franchise verme yolu ile büyümeyi tercih ettiğini net bir şekilde görebiliyoruz. Franchise vermek oldukça dikkat çekici avantajlar sunuyor bu da süreci çok cazip hale getiriyor. 

Franchise Vermenin Avantajları?

• Başkasının sermayesi ile işinizi büyütebilirsiniz 
• Açılış ve işletme masraflarından sorumlu olmadan, riski azaltarak ilerleme şansınız olur. 
• Franchise vermek için uzun süre beklemeye gerek yoktur.
• Franchise sahibi olan kişi riskleri alırken siz sadece kontrolsüz kalmanıza bağlı olarak yaşanabilecek durumlardan etkilenirsiniz. 

İşiniz Franchise Vermeye Uygun mu?

Franchise vermenin avantajlarından, bir işi büyütmek için oldukça cazip bir yöntem olduğundan bahsettikten sonra bu yazıyı okuyan pek çok girişimcinin ikna olması büyük bir olasılık. Ama karar verme noktasında sorulması gereken önemli ve detaylı bir soru var. İşiniz franchise vermek için uygun mu? Bu soruyu daha detaylı bir şekilde almak için alt başlıklar ile ilerlemek, farklı türde iş modeli ile ilerleyen kişilerin çok daha net cevaplar almasına yardımcı olacaktır. 

Hizmetiniz, Ürünleriniz veya Konseptiniz Geniş Bir Pazara Sahip mi?

İş fikriniz bulunduğunuz lokasyonda tam olarak istediğiniz geri dönüşü almış olabilir. Peki farklı lokasyonlarda benzer bir geri dönüş alacağını düşünüyor musunuz? Bu sorunun cevabı yeni bir şubeniz olması gerekliliğine karar vermeniz için oldukça önemlidir. Yeni ve yaratıcı bir fikir üzerine düşünürken nokta atışı lokasyon seçimi yapmış olabilirsiniz ya da lokasyonun ihtiyaçlarından doğan bir iş fikriniz olabilir. Eğer lokasyonun iş fikrinizin başarısındaki yerinin çok önemli olduğuna inanıyorsanız franchise verme noktasında düşünmelisiniz. Bu noktada lokasyonun önemi insan yoğunluğunun yüksek olmasıyla değil bölgedeki insanların ihtiyaçları ile belirlenir. İnsan yoğunluğunun yüksek olması zaten pek çok iş fikri için öncelikli bir kriterdir. 

İşin Farklı Bir Yönü ya da Özelliği Var mı? 

Franchise vermek istediğiniz zaman işinizin diğerlerinden farklı kılan özelliğe mutlaka bakmalısınız. Eğer farkınız yoksa yani sadece kaliteli ve iyi hizmet veriyor; doğru lokasyonda yer alıyorsanız franchise vermek riskli olabilir. Ancak işinizi özelleştirmeyi başardıysanız durum değişir. Ürünler evden teslim alıp eve teslimat yapan bir kuru temizlemeci özellikle beyaz yakalı kitlenin yoğun olarak yaşadığı lokasyonlarda tutabilir bir fikirdir, özel sipariş sushi servisi ya da 7/24 mobilya tamiri gibi farklı ve özelleştirilmiş iş fikirleri söz konusu olduğu zaman franchise vermek daha mantıklı olacaktır. 

Konseptiniz Kopyalanabilir mi? 

Konseptinizin kopyalanabilir olması franchise vermek için önemlidir. Kopyalanma fikri ilk bakışta olumsuz gözükse de aslında size ve sizin yeteneklerinize bağlı bir iş modelinin gelişmesinin sizinle sınırlı kalacağını unutmamalısınız. Özel bir eğitiminiz ya da yeteceğiniz varsa ve iş fikriniz bunlara bağlıysa franchise vermek zor olacaktır. Mevcut iş fikrinizin kolay kopyalanabilir ve hayata geçirilebilir olması önemlidir. 

Konseptiniz Satılabilir mi? 

Franchise vermeye karar verdiniz ancak atladığınız bir nokta var. Sizden franchise almak isteyen birileri var mı? Henüz birisi sizden franchise istemediyse cevaplamanız gereken soru kesinlikle sizden franchise almak isteyenler olabilir mi? sorusudur. Bu soruya vereceğiniz cevap süreci başlatmanız için önemlidir. İnsanların franchise alması için gereken şartları sağlamak sizin sorumluluğunuzdadır. Detaylı düşünülmüş bir franchise programınız olduğu zaman bu programı sunmanız ve satmanız kolaylaşır. Aksi takdirde insanlar için yatırım yapılması doğru olmayan bir iş modeli ile büyümenizi yavaşlatabilir ya da engellersiniz. 

Yukarıda bahsettiğimiz tüm soruları cevapladınız ve işinizin franchise vermeye uygun olduğunu düşünüyorsunuz. O zaman sizi bekleyen süreçleri merak ediyor olmalısınız. 

Franchise Nedir? 

Franchise kavramının ne olduğunu biliyor olsanız da franchise tanımını yaparken aslında tam olarak nelere ihtiyacınız olduğundan bahsedeceğiz. 

Bir franchise’ı oluşturan 3 temel unsur vardır. Bunlar sırayla;

1. Ortak isim ya da marka olarak kullanılabilecek tescilli/patentli bir iş fikrinin olması,
2. Franchise verme sürecindeki tüm aşamaları net bir şekilde belirleyen prosedürlerin hazırlanması, 
3. Franchise alan tarafın yapması gereken ödemelerin belirlenmesi olarak ifade edilebilir. 

Franchise Vermeye Başlarken 

İş büyütme yöntemi olarak franchise vermek sizin için mantıklı ise bu noktada bir franchise programı geliştirmeniz gerekir. Bu programı belirlerken yapmanız gerekenlerden bahsedeceğiz. İyi bir franchise programı hazırlamanız işinizin geleceği açısından çok önemlidir. 

Prototip: Başarılı bir franchise programı oluşturmak için öncelikle bir prototipe ihtiyacınız vardır. Bu tam olarak elinizde bulunan mevcut işinizdir. Başarısını kanıtlamış, gelecek vadeden ve sürdürülebilir bir iş fikri ile franchise verebilirsiniz. Henüz fikir aşamasındaki bir iş için franchise vermeniz mümkün değildir. Bu franchise tanımına aykırıdır. Girişimcilerin franchise alma nedenlerinin temelinde sermayelerini başarılı olmuş bir işe arzusu yer alır. Sadece bir fikir üzerinden franchise veremeyeceğinizi bunun için öncelikle işinizin başarılı olması gerektiğini aklınızdan çıkarmayın. Çok inandığınız, kusursuz olduğunu düşündüğünüz bir iş fikriniz olsa bile fikirler her zaman yanıltıcı olabilir. Hayata geçirilmemiş her fikrin başarısız olma ihtimali ile başarılı olma ihtimali eşittir. Kimse %50 riskli bir yatırım yaparak bir işin şubesini açmak istemez. 

Prosedürlerin Belirlenmesi: Franchise vermeden önce mutlaka bir avukat ile görüşmeli; markanızı veya fikrinizi korumak için neler yapmanız gerektiğini öğrenmelisiniz. Bu süreçte detayların fazla olması sizin her zaman yararınıza olacaktır. Prosedürleri belirlerken ödemeden işleyişe kadar her detayı tek tek belgelendirin. Bir şubenin nasıl açılacağını, kimlerin çalışması gerektiğini, çalışan davranışlarını, kıyafet ayrıntılarını, markanın ne şekilde ön plana çıkarılacağını, reklam ve pazarlama şartlarını tek tek belgelendirin ve franchise sözleşmesinde bunlara yer verdiğinizden emin olun. Aksi takdirde üzerine düşünmediğiniz her detay uzun vadede canınızı sıkacak bir soruna dönüşecektir. 

Marka Koruma: Franchise verirken markanızı bir miktar riske atmış olursunuz. Marka her zaman bu sistemin en değerli varlığıdır ve mutlaka korunmalıdır. Bir franchise tarafından atılan yanlış bir adımın tüm markanıza zarar verme ihtimalini göz önünde bulundurarak hareket edin. Bir markanın tescillenmesi için uzun zaman gerekebilir özellikle tescil işlemleri global düzeyde yapılacaksa çok uzun bir sürece adım atmış olabilirsin. Mutlaka adınızı korumaya almayı ve markanıza zarar verme ihtimali olan durumlarla ilgili olarak marka haklarını elinizde bulundurmayı unutmayın. Bir şubenin olumsuz bir davranışı sebebiyle markanızın kötülenmesi yerine doğrudan o şube ile tüm bağınızı koparabilecek özgürlüğe en başından sahip olmanız sizin için çok büyük bir avantaj olacaktır. Markayı koruma altına almak her durumda işiniz açısından önemli ve gereklidir. 

Pazarlama: Yasal olarak kendinizi her açıdan koruma altına aldığınız zaman azarlama açısından da belirleyici bir protokol hazırlamanız gerekir. Pazarlama kriterlerinizin tamamen sizin tarafından belirlenmiş olması önemlidir. Uzun vadede kendi markasını yaratmak isteyen bir franchise sahibinin renk, logo gibi algı yaratabilecek detaylar ile marka değerinizden yararlanması gibi olumsuz durumlarla karşılaşabilirsiniz. Önceliğiniz her zaman kendi markanızın her zaman ve her koşulda aynı şekilde ifade edildiğinden emin olmaktır. Pazarlama ile ilgili süreçte mutlaka araçlarınızı doğru kullanmayı öğrenin. Franchise geliştirme danışmanları ile çalıştığınız zaman büyük çaplı kampanyalar organize edebilirsiniz. Bunun yanı sıra franchiseların birbirlerine rakip olmaması için fiyat ve indirim politikalarının pazarlama standartları içerisinde belirlenmesi gerektiğini aklınızdan çıkarmamalısınız. Franchise danışmanlığı alırken pazarlama ve reklam planınızı uzun vadeli yapmaya özen göstermelisiniz. Uzun vadeli yapılan bir planlama sözleşmenizde yer vermeniz gereken detaylar hakkında fikir sahibi olmanız açısından önemlidir. Pazarlama ve reklam harcamaları için aylık bir ödeme almak ya da her franchiseın belirli bir miktar pazarlama bütçesi ayırmasını zorunlu kılmak tercih edilebilir. En doğru kararı vermek için mutlaka bir danışmanla çalışmanızı tavsiye ederiz.

Franchise Bilgilendirme Belgesi: Bu belge sürecin en başından en sonuna kadar her adımı yasallaştıracağı için dikkatli bir şekilde hazırlanmalıdır. Bayilik hangi süre ile, ne tür bir ödeme planı ile ve hangi şartlarla veriliyor bu belgede tüm detayları yer alır. Belgenin her detayı kapsaması ve hukuka uygun bir şekilde düzenlenmesi işinizin geleceği açısından büyük önem taşır. Yasal belgelerin tedarik edilmesi sürecinde bir avukat ile çalışması gerekir. Hukuka uygun olmayacak durumlarda müdahalenin lehinize yapılabilmesi için bu şarttır. Mutlaka pazarlama şartlarını ve bayilik yenileme şartlarını da bilgilendirme belgesine eklediğinizden emin olmalısınız. 

Bu belgede danışmanlık, eğitim, rehberlik veya teşvik gibi farklı kategorilerde bilgilendirmeler yapılabilir. Ayrıca üretim yapan bir alanda tedarikçi anlaşmalarının da belge içerisinde yer alması gerekir. Gurme sosisli sandviç satan bir markanız varsa franchise verdiğiniz zaman üretimde malzemelerin nasıl tedarik edileceğini belirlemeniz gerekir. İmalathaneye sahipseniz bayilerinize belirli bir dağıtım sözü vermeniz ürün kalitesini sağlamak açısından önemlidir. Bir markanın değerinin sunduğu hizmet ve ürün kalitesinin her noktada aynı olmasıyla doğru orantılı olduğunu unutmamak gerekir. 

Franchise bilgilendirme belgesi her iki tarafın adımlarını doğru bir şekilde atması açısından önemlidir. Marka kullanım haklarını veren tarafın hem marka itibarını hem de işini koruyabilmesi için her adımın planlanmış olmasına ihtiyacı vardır. Franchise alan taraf ise sermayesini tam olarak hangi şartlarla yatırıma bağladığını bilmelidir. İki taraf için de sürecin netleşmesi açısından bilgilendirme belgesinin her detayı kapsaması gerekir. 

Sisteminizi Satmak 

Yukarıda bahsettiğimiz tüm unsurlar size franchise verme kararında ve bu kararı verdikten sonra yapmanız gerekenler noktasında yardımcı olacak. Ancak tüm bunları inceledikten sonra franchise dağıtımını nasıl yapacağınızı bilmeniz gerekiyor. Franchise vermeye başlamadan önce tüm detayları hallettiğinizden emin olun. Özellikle sürece yasal açıdan hazır olmanız sisteminizi satmanız açısından önemlidir. Bu sürece hazırlanırken kendiniz de eğitim alabilirsiniz. Bir danışman ile çalışarak sürece ne kadar hakim olduğunuzu göstermeniz insanların çok daha fazla güven verecektir. 

Sisteminizi satmaya karar verdiğiniz an bu satışları kendiniz yapmak isteyebilirsiniz. Ancak hem sizin hem de hedef kitleniz için en doğru olan bir satış danışmanı ile çalışmak olacaktır. Sizin yapmanız gereken sistemin eksiksiz bir şekilde hazır olmasını sağlamaktır. Satış danışmanı ise hem satışı yapabilir hem de yapılan satışın size ve markanıza ne kadar getiri sağlayacağına dair bilgilendirmelerde bulunarak doğru kararı vermenize yardımcı olur. Bir satış uzmanı ile çalışmıyorsanız kesinlikle attığınız her adımda kontrollü olmaya alışmalısınız. Franchise satışı her açıdan riskli ve zordur. Bu sürece en iyi şekilde hakim olmak, sürecin kusursuz bir şekilde ilerlemesini sağlamak önemlidir. Satış öncesi ve satış sonrası destek için bir ekibinizin olması insanları sizin işinize yatırım yapmayı daha çok istemesine yardımcı olur. 

Franchise vermeye başladığınız zaman iş tanımınızın da değiştiğini fark edeceksiniz. Bir iş sahibi olmak yerine artık birden fazla işin yönetiminde doğrudan söz sahibi olan bir yetkili olacaksınız. Bu ağı geliştirirken karşınıza çıkabilecek her detayı en iyi şekilde düşünmeli ve mutlaka hamlelerinizi önceden planlamalısınız. Ayrıca sistemi satarken belirli bir yol haritanız olması önemlidir. Bir yıl içerisinde kaç satış yapacağınızı netleştirmeli ve sonuç ne olursa olsun bu karara uygun ilerlemelisiniz. Kontrolsüz büyümenin uzun vadede işinize ve markanıza zarar verebileceğini kesinlikle aklınızdan çıkarmayın. Kontrolsüz büyüyen ve bugün neredeyse hiçbir şubesi yeterli ilgi görmeyen markaları kısa bir araştırma sonucunda rahatlıkla bulabilirsiniz. Bu nedenle 1 yıllık, 5 yıllık ve 10 yıllık büyüme planlarınızı yaparken kontrol edebileceğiniz kadar büyümeyi tercih edin. Her yılın sonunda durum değerlendirmesi yapmak ve büyüme planlarını yeniden gözden geçirmek yatırımınızın güçlenmesi açısından önemlidir. 
 

Kaynak