Fide Yetiştiriciliği Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Son Güncellenme: Tue Mar 2024 09:26

Sebze ya da meyve üretimine başlangıcın ilk adımı iyi bir tohum ve bundan üretilecek fidedir.

Fide Yetiştiriciliği Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Enes Öksüz admin

Kaliteli bir tohum, fide yetiştiriciliği yapmak isteyenler için oldukça önemlidir. Çünkü tohum ve fidenin kalitesi üretilen sebzelerin verimini artırarak daha kaliteli ürünler ortaya çıkarmaktadır. Fide yetiştirmek isteyenler için yalnızca tohum yeterli değildir. Bu kapsamda; fide yetiştirme, doğru üretim yeri ve fidenin tarlaya nasıl dikileceğinin de bilinmesi gerekmektedir.

Sebze ve meyvelerin üretimi için ihtiyaç duyulan yaşam ve üretim koşulları birbirinden oldukça farklılık göstermektedir. Sıcaklık toleransı yüksek olan sebzelerin tohumları tarlaya doğrudan ekilebilmektedir. Bu tarz üretim ürünlerinde fide yetiştiriciliği yapmak genellikle masraflı sayılmaktadır. Bu sebeple de fidesi yetiştirilecek sebzelerin doğru seçilmesi oldukça önem arz etmektedir.

Fide Yetiştiriciliği Yapmak İçin Tercih Edilebilecek Sebzeler

Fide yetiştiriciliği sayesinde, tarlaya ekilen tohumların miktarında oldukça azaltma yapılabilmektedir. Fidelerin yastıklarda yetiştirilmesi, vegetasyon süresini uzatmaktadır. Vegetasyon süresinin uzaması da erken devrelerde pazara girecek ürün elde edilmesini sağlamaktadır. Fide ile üretimi yapılabilen başlıca sebzeler ise aşağıdaki gibi sıralanmaktadır.

  • Domates
  • Biber
  • Patlıcan
  • Pırasa
  • Lahana
  • Kereviz
  • Karnabahar

Vegetasyon süresi uzatılsa bile, fidesi yetiştirilebilen bu sebzelerin sanayi için üretildiği durumlar da mevcuttur. Sanayi amaçlı üretilen sebzelerde tohumlar doğrudan tarlaya ekilebilmektedir.

Fide Yetiştiriciliği ile Üretim Yapmanın Avantajları

Fide yetiştiriciliği, tohumu doğrudan tarlaya ekmek seçeneğine göre bazı avantajlar taşımaktadır. Bu avantajların başında bu şekilde yapılan üretimde kullanılan tohum miktarının azalmasıdır. Toprağın fiziki koşullarının tohumla yapılacak ekime uygun olmaması durumunda da fidelerden destek alınmaktadır.

Yazlık meyve sebzeler, bu yetiştiricilik sayesinde bahar döneminde karşılaşılabilecek düşük sıcaklıklardan korunmaktadır. Tarlaya gelen sebzelerin fidelikte bir bölümü büyümektedir. Bu da üreticiye erkencilik imkanı sağlamaktadır. Bunun yanı sıra tarlaya doğrudan tohum ekmek, iklim şartları sebebiyle çimlenmenin olmasını engelleyebilmektedir. Ancak fide yetiştiriciliği sayesinde bu problem de ortadan kaldırılmaktadır.

İyi Bir Fidenin Taşıması Gereken Özellikler

Kaliteli bir ürün elde edebilmek için, işe mutlaka iyi bir fide ile başlanması gerekmektedir. Bu kapsamda, kullanılacak fidenin tüm kısımlarının sağlam olması dikkat edilmesi gereken ilk unsurdur. Ayrıca fidelerin hepsinin aynı gelişme döneminde bulunması ve aynı büyüklükte olması gerekmektedir. Fidelerin boyu çok uzun olmamalı, ayrıca içeriğinde de bolca kuru madde bulundurması gerekmektedir.

Bir fidenin iyi olması için kök sisteminin tam gelişmiş olması ve dayanıklı gözükmesi gerekmektedir. Fidenin orta yaşlı olması ve diri bir görünüme sahip olması kalitesinin bir işaretidir. Bunların dışında iyi bir fidenin uzun ince yerine orta boylu ve kalın olması tercih edilmektedir.

Fide Yetiştiriciliği Yapılabilecek Yerler

Fide yastıkları, fide yetiştiriciliği için tercih edilen en yaygın yöntemdir. Ancak bunun dışında; sera, saksı ve tüpler de yetiştiricilik yapmak için kullanılabilmektedir. Yetiştiricilik için tüp kullanılan durumda kışlık ve yazlık sebzelerin tohumları plastik kasalara yerleştirilmektedir. Ancak bakımı daha kolay yapılabildiğinden tohumları viyollere ekmeyi tercih edenlerle de karşılaşılmaktadır. Viyollere ekilen tohumlar, yazlık ve kışlık durumuna göre farklı alanlara işlenmektedir.

Viyollerin içerisinde çimlenen tohumlar kışlık sebze içeriyorsa sera altına alınmaktadır. Çimlenen sebzenin yazlık olması durumunda ise gölge bir yerde saklanmaktadır.

Tüplü Fide Yetiştiriciliğinin Avantajları

Tüplü fide yetiştiriciliği, Türkiye’de son dönemlerde daha fazla talep görmeye başlamıştır. Bu talep artışının temelinde tüplü fide yetiştiriciliğinden elde edilen fidelerin tarlada tutma olasılığının yüksek olmasıdır. Bu fideler, üreticiye erkencilik ve düzenli gelişme fırsatları da sunmaktadır.

Fide Yetiştirilmek İstenen Seralar Hangi Özellikte Olmalıdır?

Fide yetiştirmek için yapılacak seraların cephesi oldukça önem arz etmektedir. Bu kapsamda fidelerin ihtiyaç duyduğu ışık ve sıcaklığa erişebilmek için seranın güney cepheyle bağlantılı olması gerekmektedir. Güney, güneybatı ve güneydoğu cephesine kurulu seralar, yetiştiriciyi ısıtma masrafından da kurtarmaktadır. Bunun yanı sıra fideye verilecek suyun da kolay taşınabilir olması ve kaliteli olması gerekmektedir.

Fide yetiştirmek isteyenlerin serada kullanacağı toprağa da dikkat etmesi gerekmektedir. Toprağın humuslu ve yüksek besin maddelerine sahip olması fidenin beslenmesi için gereklidir.

Fide Yetiştiriciliğinde Çimlenme Sıcaklığı Nasıl Olmalıdır?

Fide yetiştiriciliği, ekilen tohuma göre farklı hassasiyetler içermektedir. Çimlenme sıcaklığı da, ekilen tohumun türüne bağlı olarak değişmektedir. Bazı sebzeler sıcak ve soğuğa karşı toleranslı olurken, diğerleri aynı sıcaklıklara dayanamamaktadır. Bu konuya verilebilecek en iyi örnek pırasa fidesidir. Pırasa fidesi 7 derecenin altında gelişim gösteremezken, 24 derece üzerinde de yaşayamamaktadır. Çok sayıdaki salata malzemesinin de 20 dereceyi geçen ortamlarda çimlenemediği dikkat çekmektedir.

Yastıklı Fide Yetiştiriciliği

Tarlaya ekilecek, fideleri yetiştirmek için kullanılan özel bölgelere yastık adı verilmektedir. Tarlaya ekilecek fidenin sağlıklı ve gelişmiş köklere sahip olması, elde edilecek ürünü doğrudan etkilemektedir. Bu sebeple de fide yetiştiriciliği için kullanılacak tekniğin, üretici tarafından çok iyi öğrenilmesi gerekmektedir.

Fide yetiştiriciliği tekniğinde kullanılan yastıklar nasıl ısıtıldığına göre farklı sınıflara ayrılmaktadır. Bu kapsamda fide yetiştiriciliğinde kullanılan yastıklar; soğuk, ılık ve sıcak olarak üç çeşide ayrılmaktadır. Bu yastıklar, fide yetiştirilecek alana ve plastik seralara eklenebilmektedir. Yetiştirilmek istenen sebzenin özelliklerine bağlı olarak yastık çeşidine de karar verilmektedir.

Sıcak Yastıkların Özellikleri

Yaz aylarında tüketilen sebze ve meyvelerin fideleri genellikle sıcak yastıklar kullanılarak üretilmektedir. Bu tarzda fide üretimi yapılabilecek sebzelere; domates ve patlıcan örnek olarak verilmektedir. Bu sebze fidelerinin yetiştirileceği dönemler, kış sonu ve bahar başı gibi soğuk zamanlara denk gelmektedir.

Bu sebeple de fidelerin bulunduğu ortamlar kalorifer ya da elektrikli ısıtıcı kullanılarak ısıtılmaktadır. Isıtma amaçlı kullanılabilen bir diğer yöntem de organik gübrelerdir.

Sıcak yastık boyları minimum 6 metre maksimum da 15 metreye ulaşmaktadır. Tohum yatağı dışında yastığa 10 santimetre kalınlığında da harç ilave edilmektedir.

Diğer Yastıkların Özellikleri

Fide yetiştirilecek ılık yastıklar, derinlik bakımından sıcak yastıklardan daha kısadır. Ilık yastıklar, tohum ekimi amacıyla kullanılmamaktadır, bu bakımdan da sıcak yastıklardan farklı bir kullanımı vardır. Buna göre, ılık yastıklar hali hazırda çimlenmiş olan fidelerin şaşırtılması için kullanılmaktadır.
 Soğuk fide yastıklarının yetiştiricilikteki görevi, sıcak yastıklar ile benzerlik göstermektedir. Bu kapsamda, soğuk yastıklar serin iklim sebzesi sayılan tohumların yetiştirilmesinde kullanılmaktadır. Serin iklim sebzeleri için elde tutulan fideler, yaz aylarında yetiştirilmektedir. Bu sebeple de soğuk yastığın kullanıldığı yerlerde ekstra bir ısıtma işlemine gerek duyulmamaktadır. Soğuk yastı üzerinde geliştirilebilecek fideler ise aşağıdaki gibi sıralanmaktadır.

  • Marul
  • Kereviz
  • Pırasa
  • Marul
  • Karnabahar

 
Yastıklara Tohumların Ekilme Zamanı

Yastıklara tohum ekmek isteyen fide yetiştiricileri; harç sıcaklığı, tohum aralığı ve tekrar örtme adımına dikkat etmelidir. Bu kapsamda önerilen harç sıcaklığı minimum 20 derece, maksimum da 30 derece aralığında olmalıdır. Yastığa ekilen tohum aralığı ise sebzeye bağlı olarak 8, 10 ya da 12 santimetre arasında değişebilmektedir. Bu kapsamda tohumlar, yastıklara önceden belirlenen çizgiler doğrultusunda dikilmektedir. Tohumlar, bu çizgilere ekildikten sonra da iki yanı kapatılarak üzeri örtülmektedir.

Fide Yetiştiriciliğinde Fide Bakımı Yapmanın Önemi

Fide yetiştiriciliğinde dikkat edilmesi gereken en önemli nokta ekilen fidelere düzenli bakım yapılmasıdır. Fidesi ekilen sebzenin çeşidine göre çimlenme süresi farklılık göstermektedir. Ancak fideler genelde bir ile iki hafta içerisinde çimlenmektedir. Çimlenme süresince fidelerin iyi bir gelişim gösterilmesi için de bakıma ihtiyaç duyulmaktadır.

Fide bakımı için, ekim yapıldıktan sonra belirli aralıklarla sulanması gerekmektedir. Sulama dışında; yabani otların ayıklanması, fidelerin havalandırılması da gerekmektedir. Ayrıca fidelerin gelişme süresinde hasara uğramaması için de düzenli aralıklarla ilaçlama yapılması önerilmektedir. Bu kapsamda en geç 15 günde bir Fungusit ya da insektisit ile ilaçlama yapılabilmektedir.

Fide Yetiştiriciliğinde Şaşırtmanın Önemi

Bakım ve şaşırtma tekniklerini bilmek fide yetiştiriciliği yapmak için olmazsa olmazdır. Fidenin ilk gerçek yaprakları çıkınca üretici tarafından seyreltme yapılmaktadır. Seyreltme işleminin ardından fidenin kökleri öncesinde sterilize edilen harç ile doldurulmaktadır. Bundan sonra ise fidelerin şaşırtma zamanı gelmektedir.

Fideler için şaşırtma çağı genellikle çimlenmeden iki hafta sonrasına denk gelmektedir. Fide yetiştiricilerinin şaşırtma yapabileceği iki ayrı yöntem bulunmaktadır. Bu kapsamda zamanı gelmiş fideler, ılık yastıklara ya da naylon torbalara sıkıştırılabilmektedir. Ancak bunun dışında fidelerin yerinde bırakılarak şaşırtma işlemi uygulanması da mümkündür. Bu işlem için de fidelerin 1 ile 3 santimetre arasında seyreltilmesi gerekmektedir. Seyreltme yapıldıktan sonra da fide boğazlarının harç ile doldurulması gerekmektedir.

Yetişen Fideler Nasıl Sökülür?

Fidelerin geliştirilmesinde gösterilen hassasiyetin, sökme esnasında da gösterilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda fidelerin topraklı ya da topraksız olduğuna bakılmaksızın 1 gece öncesinde sulanması önerilmektedir. Sulanan fideler, sonraki gün yerinden daha kolay çıkmaktadır. Sökülen fidelerin de bulutlu ve serin günlerde tarlaya ekilmesi tavsiye edilmektedir.

Fide Yetiştiriciliğinde Alıştırma Nasıl Yapılır?

Alıştırma, fide yetiştiriciliği yapmak isteyenlerin mutlaka detaylıca öğrenmesi gereken bir konudur. Buna göre, yastıktan alınacak fidelerin, bunun öncesinde mutlaka dış etkenlere alıştırılması gerekmektedir. Alıştırma işlemi, fidenin yetiştirme koşulları nasıl olursa olsun bitkilerin buna rağmen narin olmasına bakılarak yapılmaktadır. Işığın yetersiz gelmesi, ortam sıcaklığının artması ve fazla nem; fidenin dış koşullara ayak uydurmasını zorlaştırmaktadır.
 
 Alıştırma işlemine genellikle fideler dikilmeden 10 gün öncesinde başlanmaktadır. Bu süreç boyunca fidenin üstü örtülmez ve sulama işleri de daha kısıtlı bir şekilde yapılır. Yetiştiriciler tarafından yapılan bu alıştırma ile fidelerin gelişmesi ve pişkinleşmesi sağlanmaktadır. Pişkinleştirme esnasında fideler öncelikle soğuk hava şartlarına ve düşük sıcaklıklara alıştırılır. Gelişmesi tam anlamıyla durdurulmayan bu bitkilerin, kuvvetlendirilmesine ise devam edilir.

Fidesi Yetiştirilemeyecek Sebzeler Hangileridir?

Tüm sebze ve meyve çeşitleri yetiştirilme açısından farklı özellikler taşımaktadır. Bu kapsamda bazı sebzeleri doğrudan tarlaya ekmek mümkündür. Bu tarzdaki sebzelere herhangi bir fidelendirme işlemi yapılmasına gerek duyulmamaktadır. İklim koşullarına ayak uydurabilen ve tarlaya direk ekilebilen sebzeler ise aşağıdaki gibi sıralanabilmektedir.

  • Havuç
  • Maydanoz
  • Bakla
  • Salatalık
  • Karpuz
  • Kavun
  • Turp

 Fide Yetiştiriciliği İçin Gereken Harç

Fide yetiştiriciliğinde kullanılan harç, sebzeye göre değişiklik gösterebilmektedir. Ancak harç içerisine genellikle; torf, perlit ve gübre eklenmektedir. Torf harcın ana maddesi olarak kabul edilmektedir. Bu madde aynı zamanda bataklık toprağı olarak da tarif edilmektedir. Torfun özellikleri; hastalık ve parazit içermemesi, yüksek oranda su tutabilmesi ve nötr bir Ph değerine sahip olmasıdır.

Perlit de tarım perliti olarak satılan bir üründür. İçeriğinde silis yer alan bir tür volkanik kayaçtır. Bu kayaçlar, pirinç boyutuna getirildikten sonra satışa çıkarılmaktadır. Perlit; harcın havalanmasını, suyun toplanmasını ve fideyi nemli tutmayı sağlamaktadır. Gübre ise fide yetiştiriciliğinin en önemli malzemedir. Fidenin sağlıklı büyüyebilmesinin temel şartı olarak gübre gösterilmektedir.
 

İçeriklerden Haberdar Ol! Hemen E-Posta Bültenine Kaydol!

Önerilen İçerikler