Bayilik Dünyasının Geleceği: Geleceğin Tercihlerini Belirleyecek Eğilimler

Son Güncellenme: Tue Mar 2024 11:01

Bayilik dünyasının geleceğini belirleyecek eğilimler hakkında hazırladığımız bu yazımızda bayilik almayı ve bayilik veren firmalar arasına girmeyi isteyenlere özel bilgiler paylaşacağız.

 Bayilik Dünyasının Geleceği: Geleceğin Tercihlerini Belirleyecek Eğilimler
Metehan Avcı user

Geçtiğimiz yüzyıl içerisinde bayilik sisteminin başarısı net bir şekilde anlaşıldı. Markalar bu iş modeli sayesinde satış ağlarını genişletti, yeni müşteriler kazandı, kendileri kâr ederken bayilerini de başarılı bir sürece dahil etti. Elbette bazı firmalar diğerlerinden çok daha başarılı olup öne çıktı, trendleri ve eğilimi görenler; diğer bir deyişle geçtiğimiz yüz yılda bayilik sisteminin eğilimlerini fark edenler ipi göğüsledi.

Şimdiye dek etkisini hissettiren bayilik sistemi eğilimlerini genel olarak üç ana başlıkta toparlayabiliriz. Bunlardan ilki uyarlanabilirliktir, ikincisi konsantrasyon ve üçüncüsü ise bayilik veren firmaların bayilik sözleşmesi doğrultusunda sağladıkları kazanımlardır. Bu üç eğilim sayesinde bayilik veren firmalar sistemlerini kurmuş olsa da her şey gibi sistemin dinamiklerinin ve eğilimlerinin değişebileceğinin de unutulmaması gerekir.

Bayilik Sistemi Model Olarak Dinamiktir

Bugün 200’den fazla sektörde yaklaşık olarak 3200 aktif franchise firması yer alıyor. Her sene 300’den fazla firma bayilik sisteminin avantajlarından yararlanabilmek için bu iş modelini uygulamaya başlıyor. Bazıları kısa sürede piyasadan siliniyor, bazıları ise sektörde adından bahsettirmeyi başarıyor. Bu firmaların ortak özellikleri incelendiğinde ise belirli sektörlerin ve koşulların kendine has dinamiklerinin bayilik iş modeli ile doğal bir uyum yakalayabildiği sonucuna varılabiliyor. Bayilik iş modeli sektörlere özgü dinamikler ve gereksinimler doğrultusunda düzenlenebildiği için sistem doğru geliştirildiğinde sektörler arasındaki başarı oranları da eşit düzeye yükseltilebiliyor.

En üst seviyede franchise iş modelinin iş formatı ve iş dışı format olmak üzere iki ayrı versiyonu bulunur; iş dışı format genellikle bayi, lisans ve distribütörlük formlarının bir kombinasyonu olarak değerlendirilir. İş formatı kapsamında ise düzenlemeler ve mevzuatlar yer alır. Franchise modelinde formatların belli standartlara sahip olduğu gerçeği yadsınamasa da en nihayetinde bu model firmaya ve sektöre göre farklı şekillerde yapılandırılmaya da açıktır.

Bayilik sisteminin yazımızın girişinde de belirttiğimiz üzere “uyarlanabilir” bir iş modeli olmasının sorunlara neden olabilen bir kısmı da bulunur. Bu terim geliştirme, bölge temsilciliği, alt bayi ve master franchise alanlarında da kullanılabilir. Kavram kargaşasına açık olunması bayilik alan kişilere yöneltilen “kim için çalışıyorsun?” sorusunun yanıtlarının yanlış alınmasına neden olabilir. Dolayısıyla sistem içinde potansiyel bir kaos da oluşabilir, kaosun önlenmesi için önemli olan ise tarafların karşılıklı avantajlarının hiçe sayılmamasıdır.

Bayilik Sistemi Zamanla Değişiyor

Franchise sistemi ile hayatımıza giren çok birimli yapılar günümüzden önceki yüzyıllarda aşina olduğumuz iş modelleri arasında bulunmuyordu. Hatta franchise modeli ile iş yapan firmalar dahi kontrolün zor olacağı gerekçesiyle franchise sayılarını daha kısıtlı tutmayı tercih ediyordu. Ne var ki 2000’li yıllardan itibaren bu algı dramatik ölçüde değişti; birden çok faktör bu değişimi tetikledi. ABD’de “babyboomers” olarak adlandırılan nesil önemli ölçüde zenginleşti, kendi menfaatlerini korumak için büyük şirketlerden uzaklaştılar. Aynı zamanda franchise sistemine katılmanın avantajları bayilik almak isteyenler tarafından kavrandı. Dolayısıyla talep arttı ve sistemde uyarlanabilirlik ilkesi etkisini hissettirdi; sistem kendi içerisinde evrildi. Geçmişte yalnızca franchisorların çıkarlarını koruyan sözleşmeler de zamana ayak uydurmaya başladı.

Son 15 yıllık döneme baktığımızda franchise sözleşme şartlarının yavaş ama tutarlı bir biçimde franchisor’ların avantajlarına odaklandığını belirtebiliriz. Haklarının savunulduğunun farkında olan girişimcilerin franchise sistemine dahil olma eğilimini de bu gerçeğe dayandırabiliriz.

Günümüzde Bayilik Sistemi

Günümüzde bayilik iş modeli birçok birim ve markanın katkısıyla genişlemeye devam ediyor. Ekonomik anlamda değerlendirdiğimizde yavaş yavaş büyüyen bir ekonomide hem bayilik verenlerin hem de bayilik alanların para kazanmaya devam ettiğini söyleyebiliriz. Halka arz edilen franchiseelerin sahip olduğu avantajların olduğunu da ifade etmemiz gerekir. Tüm bu olumlu tabloya rağmen franchise sistemini tehdit eden unsurların bulunduğunun da inkar edilmemesi gerekir. Franchise veren firmalar ve franchise alanlar yetki ve sorumluluk ayrımına daha çok dikkat etmelidir.

Bayilik İş Modelinin Geleceği

Kanıtlanmış başarısı ve yüz yüze kaldığı tehditler bayilik iş modelinin daha kapsamlı yapılandırılması gerektiği sonucuna varmamıza neden oluyor. Hukuki bariyerler henüz yeterince sağlam değil, dolayısıyla iş modeli kendi içerisinde engeller barındırıyor. Gelecekte de bu değişmeyebilir, sistem hem bayilik verenler hem de alanlar için yeterince ideal bir seviyeye ulaşmayabilir. Yine de sistem ayakta kalacaktır. Bayilik sözleşmeleri doğru tasarlanırsa, franchisorlar ve franchiseeler arasındaki denge korunursa, sistem daha adaletli bir hal alırsa o zaman iş modelinin geleceği daha da parlayacaktır.

KaynakLink: https://www.franchising.com/articles/the_future_of_franchising_three_converging_trends_will_shape_its_future.html

İçeriklerden Haberdar Ol! Hemen E-Posta Bültenine Kaydol!

Önerilen İçerikler