Ar-Ge Nedir? Ar-Ge Nasıl Yapılır?

Son Güncellenme: Tue Mar 2024 05:47

Bu yazımızda “Ar-Ge nedir?”, “Ar-Ge nasıl yapılır?”, “Ar-Ge neden önemlidir?” gibi en çok merak edilen soruların yanıtlarını vereceğiz.

Ar-Ge Nedir? Ar-Ge Nasıl Yapılır?
Enes Öksüz admin

Son yıllarda en çok duyduğumuz kavramların başında Ar-Ge geliyor. Araştırma ve Geliştirme faaliyetleri olarak da adlandırılabilen Ar-Ge çalışmalarına ülke ekonomisine sunduğu ayırt edici katkılar ve vadettiği potansiyel nedeniyle oldukça önem gösteriliyor. Gerek Ar-Ge çalışmaları için devlet desteklerinin var olması gerek Ar-Ge faaliyetlerinin kazancı arttırması girişimciler kadar büyük işletmelerin de Ar-Ge çalışmalarına yoğunlaşmalarına neden oluyor.

Dünya hızla değişiyor, ülkeler arasındaki ekonomik farklılıklar artık daha net bir şekilde gözlemlenebiliyor. Teknolojiye hükmeden, teknolojinin gelişimine katkıda bulunup sanayi faaliyetlerini geliştiren ülkeler dünya ekonomisinde daha fazla söz sahibi oluyor. Bu nedenle Ar-Ge çalışmalarına gelişmekte olan ülkeler de giderek daha fazla ilgi gösteriyor. Ülkemiz açısından da bir değerlendirme yapmamız gerekirse çeşitli kurum ve kuruluşların Ar-Ge faaliyetlerini desteklediklerini, ar – ge projelerini teşviklerle ödüllendirdiklerini ve ülke ekonomisine hizmet etmenin yanı sıra ar-ge faaliyetlerinin sunduğu karlılığı arttırmak için çalışmaların sürdüğünü ifade edebiliriz.

Ar-Ge Nedir?

Ar-Ge yani Araştırma ve Geliştirme birçok kişi tarafından çeşitli şekillerde açıklanabiliyor. Bir kesim Ar-Ge çalışmalarını yeni bir ürün icat etmeye, bir kesim inovatif gelişmelere, bir kesim ise ar-ge çalışmalarını salt bilimsel yenilik bulmaya indirgiyor. Bu noktada “Ar-Ge nedir?” sorusuna verilecek yanıtın OECD tanımlaması doğrultusunda yapılması daha doğru bir yaklaşım olarak ön plana çıkıyor. OECD Ar-Ge tanımını yaparken bilimsel ve teknolojik belirsizliğin varlığına odaklanarak Ar-Ge çalışmalarını; Temel Araştırma, Uygulamalı Araştırma ve Deneysel Geliştirme olmak üzere 3 farklı uygulamaya indirgiyor.

5746 sayılı Kanunda ise Ar-Ge; insan, kültür ve toplum bilgisini kapsayan bilgi dağarcığının arttırılması ve bu dağarcığın yeni uygulamalar tasarlamak, yeni yazılımlar üretmek amacıyla kullanılabilmesi için sistematik yürütülen çalışmaları içeren faaliyetler olarak tanımlanıyor. Aynı kanun gereğince Ar-Ge çalışmalarının çıktılarının özgün, deneysel, teknik veya bilimsel içerik taşıması gerektiği de vurgulanıyor.

Tüm bu tanımlamalardan bağımsız olarak “Arge nedir?” sorusuna farklı yanıtların verilebildiğini de söyleyebiliriz. Asıl ağırlığını iş ve işletme sektörlerinde ortaya koyan ar-ge gelişimi ve değişimi ifade eder. Teknolojik gelişmelerin arttırılması amacıyla araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde süreklilik sağlanması; sistematik çabalar sonucunda yeni bilgiler, çıktılar, ürünler, araçlar, hizmetler veya süreçler geliştirilmesi şeklinde yapılacak bir araştırma ar-ge kavramının amacını ve tanımını daha net ortaya koyar.Ar-Ge

Faaliyetlerinin Temel Dayanakları

  • Temel Araştırma: Ar-Ge yapılması istenen alandaki teorik çalışmadır. Temel araştırma aşamasında özgün bir uygulama veya kullanım yaratılması hedeflenmez, yalnızca kuramsal veya deneysel çalışmalarla olguların altında yatanlara dair yeni bilgiler edinilmesi amaçlanır.
  • Uygulamalı Araştırma: Doğrudan özgün bir amacın güdüldüğü uygulamalı araştırma safhasında hedef odaklı hareket edilir. Yeni bilgi edinme amacıyla uygulamalar gerçekleştirilir.
  • Deneysel Geliştirme: Ar-Ge çalışmalarının son adımı olan deneysel geliştirme sürecinde temel araştırma ve uygulamalı araştırma aşamalarında elde edilen yeni bilgilerin ışığında ürün, sistem, yazılım, hizmet veya teknoloji geliştirme çalışmaları yapılır.

Ar-Ge Çalışmalarının Önemi Nedir?

Önemi ülkemizde de hızla anlaşılan ar-ge çalışmaları günümüzde teknolojik yeniliklerin ilk aşaması olarak değerlendirilmektedir. Firmaların uzun dönemli vizyonlarının ve inovasyona verdikleri değerin yansıması olarak kabul edilen ar-ge çalışmaları sayesinde firmaların ürünleri, hizmetleri veya süreçleri yeni bir şekilde ortaya çıkarabilir ya da tamamen yenilenebilir. Ar-Ge faaliyetleri sırasında edinilen bilgi ve deneyim sayesinde ortaya henüz inovatif bir ürün ya da hizmet çıkarılmasa dahi firmalar kazanım elde etmiş olurlar.

Ar-Ge ülke ekonomisi için de en önemli dinamiklerden biridir. Bilimsel ve teknolojik gelişmeler Ar-Ge çalışmaları ile mümkün olurken ortaya çıkarılan inovatif bilgiler hangi alanda kullanılacak olursa olsun ticarileşme fırsatı yakalanmasına yardımcı olur. Yenilikçi ürünler, hizmetler veya süreçler ihraç edilebilir; diğer teknolojilerin bulunması aşamasına arge çalışmaları ile elde edilen veriler öncülük edebilir. Ar-Ge toplumun kültürel, bilimsel ve teknolojik bilgi hazinesini geliştiren çalışmaların bütünü olduğu için yeni istihdam olanakları ile birlikte ekonomik kalkınma fırsatı da yaratabilir. Bu nedenledir ki ülkemizde Ar-Ge çalışmaları yapmak isteyen girişimcilere de işletmelere de devlet kurumları tarafından çeşitli teşvikler, destekler ve hibeler sağlanmaktadır. Bu konuyu yazımızın son aşamasında detaylandıracağız.

Ar-Ge Çalışmalarının Yararları Nelerdir?

Ar-Ge çalışmalarının birçok farklı perspektifte değerlendirilebilecek yararları bulunur. Ar-Ge çalışmaları yalnızca dev teknoloji firmalarının tekelinde gibi düşünülse de işin gerçeği durum oldukça farklıdır. Son yıllarda Ar- Ge çalışmaları yapan KOBİ’lerin de çeşitli desteklerle buluşturularak rekabet güçlerinin arttırılması hedeflenmektedir. Ar-Ge çalışmaları yapma imkanının belirli bir kesimden alınarak tabana dağıtılmasının orta ve uzun vadede olumlu etkilerinin gözlemlenmesi beklenmektedir. Nitekim artık daha çok start-up girişimcilik ekosisteminde yer almaya başlamıştır. Farkındalık yaratmak amacıyla bu bölümde araştırma ve geliştirme çalışmaları yapan KOBİ’lerin sağlaması muhtemel faydalara odaklanacağız.

Arge Çalışmalarının KOBİ’ler için Faydaları Nelerdir?

  1. Ar-Ge çalışmaları yapan firmalar sahip oldukları mevcut bilgiden çok daha fazlasını elde edebilirler. Daha önce piyasaya sürülmeyen yeni bir ürün ya da hizmet fikrini geliştirerek rakiplerine karşı ciddi bir satış üstünlüğü elde edebilirler. Ar-Ge faaliyetleri ile illa ki yepyeni ve benzersiz bir sonuç elde edilmesi de gerekmez. Sonucun inovatif özellikler taşıması dahi firmaların ticari başarıya ulaşmasını sağlayabilir.
  2. Ar-Ge çalışmalarını başarıyla sonuçlandıran ve tüketicilerin ihtiyaçlarına yanıt veren yeniliklere imza atan firmaların kazançları artar. Artan kazançlarını doğru değerlendiren ve Ar-Ge çalışmalarını sürekli hale getiren firmaların büyümesinin önündeki engeller kalkar.
  3. Ar-Ge çalışmaları zaman alabilir ve çeşitli uzmanlıkları bulunan profesyonellerle eş zamanlı çalışmayı gerektirebilir. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler için pahalı bir yatırım olsa da Ar-Ge teşvikleri sayesinde süreç kolaylaşabilir. Nitekim arge desteklerinde personel giderlerinin büyük bir oranla karşılandığı bilinmektedir.
  4. Ar-Ge çalışmaları firmaların sektör devlerinden hatta liderlerinden birine dönüşmesine fırsat tanıyabilir. Patent hakkının alınması durumunda işletmelerin avantajları katlanarak çoğalabilir.
  5. Ar-Ge çalışmaları kapsamlı süreçlerdir, bu nedenle küçük işletmelerin iş birliği yapmasını gerektirebilir. İşletmeler arasındaki ortaklıklar Ar-Ge çalışmalarının başarısı adına önemlidir ve genel anlamda ekonomik kalkınmaya da fayda sunan niteliğe sahiptir.
  6. Ar-Ge çalışmalarını başarıyla sonlandıran ya da arge sırasında fayda sağlayan bilgilere ulaşan firmalar marka bilinirliklerini arttırabilirler.

Türkiye’deki Ar-Ge Teşvikleri

Az önce de ifade ettiğimiz gibi Türkiye’de Ar-Ge çalışmaları birçok farklı kurum ve kuruluş tarafından desteklenmeye başlamıştır. Desteklerin içerikleri, desteklerden kimlerin hangi koşullar altında yararlanabilecekleri ile ilgili şartlar değişse de teşvik süreçlerinin temel mantığı aynıdır; Ar-Ge çalışmalarını ve Ar-Ge çalışmalarının ticarileştirmesini sağlamak. Bu kapsamda en çok dikkat çeken Ar-Ge desteklerini şu şekilde sıralayabiliriz.

  • KOSGEB Ar-Ge ve İnovasyon Programı: Bu destek programı kapsamında işlik giderleri, kira giderleri, makine teçhizat, yazılım ve hizmet alım giderleri, personel ve proje geliştirme giderleri karşılanıyor. Hibe oranı %75 - %100 arasında değişiyor. Destek programına KOBİ ve girişimci statüsündekiler başvurabiliyor.                    
  • KOSGEB Tasarım Desteği: Ürün tasarım giderleri ve patent veya belge giderlerinin karşılandığı bu destek programına KOBİ’ler başvuru yapabiliyor. Destek miktarı 22.500 TL olarak belirlenirken destek türü hibe olarak belirleniyor.
  • KOSGEB Sınai Mülkiyet Hakları Desteği: Maksimum 30 bin TL hibe desteği sağlanan programa yalnızca KOBİ’ler başvuru yapabiliyor. Destek kapsamında verilen hibe yüzdeleri bölgeler arasında değişiklik gösteriyor. Patent belgeleri, Patent vekili giderleri ve marka tescil bilgileri harcamaları bu destek programı kapsamında karşılanabiliyor.                  
  • Bilim, Sanayi Ve Teknoloji Bakanlığı Özel Sektör Ar-Ge Merkezleri Desteği: Hibe ve vergi indirimi olmak üzere iki ayrı kategoriden oluşan Ar-Ge desteği kapsamında Ar-Ge faaliyetlerine giren tüm harcamalar karşılanıyor, gelir vergisi stopaj desteği sunuluyor, sigorta prim desteği sağlanıyor, damga vergisi ve gümrük vergisi istisnası uygulanıyor. Büyük işletmeler ve kobiler Özel Sektör Ar-Ge Merkezleri desteği başvurusunu yıl boyunca yapabiliyor.       
  • TÜBİTAK Tekno Girişim Sermayesi Desteği Programı (BiGG): Maksimum 150 bin TL’lik destek sunulan programdan yalnızca girişimciler yararlanabiliyor. Çağrı usulüyle başvurulan destek kapsamında malzeme giderleri, seyahat giderleri, danışmanlık hizmet alımları, YMM giderleri ve personel giderleri karşılanabiliyor.     
  • TÜBİTAK Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı: Hem çağrı usulünce hem de sürekli başvuru yapılabilen ar-ge destekleri arasında yer alan TÜBİTAK Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı kapsamında KOBİ’lere %75, büyük işletmelere ise %60 oranında hibe sunuluyor. Personel giderleri, proje seyahat giderleri, yayın alım ve yazılım giderleri, malzeme giderleri, danışmanlık hizmeti giderleri, Ar-Ge hizmet giderleri, yeminli mali müşavirlik giderleri destek dahilinde belirtilen oranlarda karşılanabiliyor.
  • Maliye Bakanlığı Gelirler Vergisi ve Kurumlar Vergisi Desteği: Gelir vergisi ve kurumlar vergisi mükelleflerine sunulan Ar-Ge desteği kapsamında yeni teknoloji ve bilgi arayışını hedefleyen ar-ge harcamaları değerlendirilerek Ar-Ge indirimi hesaplanıyor. Vergi indiriminin sürekli olması bu destek programının avantajlarını arttırıyor.           
  • Kalkınma Ajansları Doğrudan Finansman Desteği: Bölge ekonomisinin kalkındırılması adına öne çıkan sektörlerde Ar-Ge çalışmaları yapan KOBİ ve girişimcilere hibe desteği sunuluyor. Destek kalemleri ve tutarlar kalkınma ajansları tarafından belirleniyor.                        
  • Bilim, Sanayi Ve Teknoloji Bakanlığı          Özel Sektör Tasarım Merkezleri Desteği: Vergi indirimi, tasarım indirimi, gelir vergisi stopajı teşviki, sigorta prim desteği, damga vergisi ve gümrük vergisi istisnası sunulan destek programından KOBİ ve büyük işletme statüsünde yer alan firmalar yararlanabiliyor. Destek programının amacı tasarım yolu ile teknolojik bilgi üretilmesi, ürün standartlarının yükseltilmesi, verimlilikte artış sağlanması, teknoloji yoğun üretimin teşvik edilmesi şeklinde açıklanabiliyor.         
  • TÜBİTAK KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı: Hibe ve ödül olmak üzere iki ayrı desteğin sunulduğu programda proje fikir sahibi araştırmacıya için 7 bin 500 TL ödül takdim ediliyor. KOBİ’lerin başvurabildiği bu programda malzeme giderleri, ar-ge hizmet giderleri, proje hazırlatma giderleri, yeminli mali müşavir giderleri, alet giderleri, personel giderleri ve proje için yapılan seyahatlerin giderleri %75 oranında karşılanabiliyor.
İçeriklerden Haberdar Ol! Hemen E-Posta Bültenine Kaydol!

Önerilen İçerikler